LILAC jest świadomie zaplanowaną, samodzielnie funkcjonującą społecznością cohousingową z Leeds w Anglii. To miejsce, w którym z sukcesem wdrożono koncepcję zrównoważonego i wspólnotowego mieszkania. Osiedle w Leeds składa się z dwudziestu domów, w pełni zaspokajających komfort życia mieszkańców.
Osoby zrzeszone w LILAC posiadają własne mieszkania lub domy, ale odpowiedzialność finansowa, własność gruntów, rozwój i niezbędne prace konserwacyjne, jak też codzienne zarządzanie projektem należy do wszystkich.
LILAC to skrót od Low Impact Living Affordable Community (Społeczność o małym wpływie na środowisko i przystępna cenowo). Wdrożony w życie projekt stworzył powtarzalny model taniego i ekologicznego budownictwa mieszkaniowego. Członkowie stowarzyszenia czują się częścią stabilnej, kwitnącej przestrzeni, w której bezpośrednio uczestniczą, żyjąc komfortowo, ale tylko w nieznaczny sposób oddziałując na otaczający ich ekosystem.
Poruszanie się wspólnoty w obrębie obowiązujących przepisów systemu planowania przestrzennego w Anglii stanowiło początkowo poważny problem. Urzędy i instytucje wykazywały brak zrozumienia lub kompletny opór dla koncepcji innowacyjnego projektu kierowanego przez społeczność mieszkańców. LILAC bez wątpienia przetarł ścieżkę, zwiększył świadomość i zaangażowanie administracji rządowej. Stowarzyszenie nadal pracuje nad pozytywnymi zmianami kulturowymi, które zainicjowało.
Budownictwo w modelu LILAC
Budynki w ramach LILAC są całkowicie ujemne pod względem emisji dwutlenku węgla, a to znaczy, że infrastruktura domów generuje więcej energii, niż jej zużywa. Obiekty budowlane wyposażono w dachy solarne, czyli konstrukcję, w której zamiast poszycia dachowego zainstalowano panele fotowoltaiczne.
LILAC to budynki stworzone z naturalnych materiałów, takich jak słoma, drewno i wapień, neutralne dla zdrowia ludzkiego i dla środowiska. To pierwszy projekt na taką skalę w Wielkiej Brytanii, w którym w praktyce wykorzystano słomianą konstrukcję. Fundamenty, ściany, dach, stolarka okienna i drzwiowa zapewniają odpowiednio restrykcyjną termoizolację. Domy stworzono w technologii budowlanej ModCell, energooszczędnej, niskoemisyjnej i o najwyższych standardach ekologicznych.
Kłopoty pojawiły się na etapie prac budowlanych, ponieważ niektóre elementy systemu były testowane i zupełnie nieznane ekipie wykonawczej. Wymagało to bliskiej współpracy z zespołem projektowym oraz rozważnego podejmowania decyzji przez inwestorów i ekspertów budowlanych. Za projekt architektoniczno-budowlany odpowiadało studio White Design.
Charakterystyka lokali mieszkalnych w ramach LILAC
Autonomiczne budynki z Bramley w zachodnim Leeds, wzniesiono na terenie nieistniejącej już szkoły. Znajdują się w nich zarówno kompaktowe mieszkania posiadające jedną lub dwie sypialnie, jak też domy dla większych rodzin z trzema, a nawet czterema sypialniami.
Wszystkie wnętrza lokali wykończone zostały w bardzo wysokim i niskoemisyjnym standardzie. Większość członków posiada urocze, prywatne ogrody, a górne mieszkania wyposażone są w przestronne balkony. Mieszkania mają samodzielne kuchnie, łazienki i własną, intymną przestrzeń do codziennego życia.
LILAC to nie tylko budynki mieszkalne
Wspólnota w Leeds postawiła sobie za cel stworzenie przemyślanego miejsca, w którym zaspokajane są najróżniejsze potrzeby mieszkańców. Projekt łączy komfort prywatnych mieszkań z ich wspólnymi udogodnieniami. Nie powinno więc dziwić, że LILAC to również zadbane tereny zielone, działki warzywne i kwietne, mały staw, wspólny ogród oraz plac zabaw dla najmłodszych. Przestrzeń ma być w pełni przyjazna, stanowić źródło mocy dla przebywających tam osób i ułatwiać wzajemną interakcję całej, niewielkiej społeczności.
Budynek wspólnego domu (Common House) jest sercem społeczności, miejscem spotkań i podejmowania decyzji. Znajduje się tam wykorzystywane zespołowo zaplecze do gotowania i spożywania większych posiłków, pralnia, sala zabaw dla dzieci, biuro, jak też pokoje dla gości odwiedzających mieszkańców LILAC.
Ważnym solidarnym elementem okazała się żywność. Jest ona kupowana hurtowo, więc zdecydowanie taniej i składowana we wspólnym domu. Członkowie wspólnoty spotykają się tam grupowo dwa razy w tygodniu. Przygotowują razem posiłek, który też konsumują, relaksując się przy tym, żartując i rozmawiając, czasami na poważnie. Wzajemne dzielenie się posiłkiem i przemyśleniami ułatwia budowanie więzi, tworzenie wzajemnego zaufania sąsiedzkiego. To podobno najlepiej podtrzymuje sprawne funkcjonowanie społeczności LILAC.
Spółdzielnia regularnie organizuje w domu wspólnotowym różne artystyczne wydarzenia i działania kulturalne, jak chociażby odbywający się raz w miesiącu wieczór folkowy, na który zapraszana jest nieco szersza lokalna społeczność Leeds z najbliższych okolic osiedla.
Strefa jest całkowicie wolna od samochodów, a zielona przestrzeń jest nie tylko atrakcyjna wizualnie, ale stanowi obszar służący do uprawy spożywanych warzyw i owoców. LILAC wyróżnia też spora ilość miejsc służących do przechowywania rowerów, przy jednocześnie ograniczonej liczbie, wypchniętych niemal na zewnątrz miejsc parkingowych dla aut osobowych.
MHOS, czyli wzajemna własność finansowa mieszkań
Ekologiczny i tani model budownictwa LILAC wyróżnia unikalny sposób finansowania całego przedsięwzięcia. Jest to The Mutual Home Ownership Society (MHOS), stworzony przez New Economics Foundation oraz CDS Co-operatives. Innowacyjna koncepcja dedykowana wspólnotowym organizacjom non-profit, jest alternatywą do własnościowego posiadania domu. Wszystkie nieruchomości na osiedlu stanowią własność spółdzielni.
Członek wspólnoty płaci, poprzez zakup jednostek kapitałowych, mniej więcej 35% uzyskiwanego miesięcznie dochodu netto. W ten sposób spłacany jest kredyt hipoteczny, który sfinansował koszt zakupu gruntu, budowy i dalszy rozwój osiedla.
Uzależnienie kosztów udziału od wysokości dochodu zmniejsza osobiste ryzyko finansowe w trudnej rzeczywistości posiadania domu obciążonego hipoteką. Dlatego model MHOS oddziela wartość posiadanych jednostek kapitałowych od wartości nieruchomości, co całkowicie eliminuje ewentualne nimi spekulacje.
MHOS zapewnia dostępność do wspólnotowych mieszkań dla osób o niskich, czy też nieregularnych dochodach, które w innym wypadku nie miałyby szans na posiadanie nieruchomości.
Po potrąceniu niewielkich opłat, rezygnujący z mieszkań członkowie społeczności mogą odebrać swój udział, zrzekając się jednocześnie posiadanych jednostek kapitałowych. Z kolei, żeby dołączyć do modelu MHOS, niezbędna jest ocena finansowa przyszłych mieszkańców i wpłata przez nich depozytu.
Co ciekawe, model finansowania Mutual Home Ownership Society (MHOS) nie był przetestowany w praktyce przed zastosowaniem go we wspólnocie LILAC. Chcąc umożliwić pełne rozumienie funkcjonowania MHOS, stworzono przyjazny dla użytkownika interfejs oprogramowania, w którym członkowie spółdzielni transparentnie zarządzają umowami najmu i pozostałym obrotem jednostek kapitałowych.
Co chwile jednak pojawiają się wyzwania natury prawnej i księgowej, z którymi LILAC jako pierwszy beneficjent MHOS musi się mierzyć. Wspólnota wyraziła zobowiązanie do dzielenia się pozyskiwaną w ten sposób wiedzą, aby ułatwić w przyszłości innym organizacjom non-profit łatwiejsze korzystanie ze środków, dzięki ewaluacji struktury finansowania w ramach MHOS.
Kiedy powstało LILAC? Ile lat trwała budowa osiedla?
Pięcioro przyszłych mieszkańców LILAC podjęło inicjatywę stworzenia niezwykłego, przyjaznego i autonomicznego miejsca do mieszkania w 2006 roku. Po trzech latach zaangażowania i prowadzonych prac powstaje Lilac Mutual Home Ownership Society Ltd (MHOS) jako zarejestrowana spółdzielnia.
Budowa osiedla rozpoczęła się w 2012 roku, kiedy znacznie już większa grupa spółdzielców zebrała odpowiedni kapitał, pozyskała inżyniera budowlanego i architekta. W maju 2013 roku do nowych obiektów LILAC w Leeds wprowadziła się pierwsza grupa mieszkańców wspólnoty.
